جانداران خطرناک دریا، امداد، نجات و درمان مصدومان
کوسه‌ها
کوسه‌ها از دسته ماهی‌های غضروفی‌اند که از تنوع نژادی ـ گونه‌ای قابل توجهی برخوردار می‌باشند. تقریباً در همه جای دنیا دیده می‌شوند که یا بسیار مهاجم یا بسیار گوشه‌گیر هستند. همچنین در اندازه و شکل نیز متنوع‌اند. معمولاً تنها حمله می‌کنند ولی با هم می‌خورند! شامه‌ی بسیار تیزی دارند و بخصوص بوی خون را از کیلومترها دورتر تشخیص می‌دهند و همین بو کافیست تا آنها را بر ر سفره‌ی طعمه‌ی مجروح حاضر کند.
جانداران خطرناک دریا، امداد، نجات و درمان مصدومان
کوسه‌ها از دسته ماهی‌های غضروفی‌اند که از تنوع نژادی ـ گونه‌ای قابل توجهی برخوردار می‌باشند. تقریباً در همه جای دنیا دیده می‌شوند که یا بسیار مهاجم یا بسیار گوشه‌گیر هستند. همچنین در اندازه و شکل نیز متنوع‌اند. معمولاً تنها حمله می‌کنند ولی با هم می‌خورند! شامه‌ی بسیار تیزی دارند و بخصوص بوی خون را از کیلومترها دورتر تشخیص می‌دهند و همین بو کافیست تا آنها را بر سر سفره‌ی طعمه‌ی مجروح حاضر کند.
در شکار چابک و مسالحه ناپذیرند. با این وجود کوسه‌هایی که به انسان حمله می‌کنند نادراند. حتی دفعات حمله کوسه‌ها به انسانها هزاران بار کمتر از دفعات حمله انسان به کوسه‌هاست ! نخستین ثبت حمله کوسه به سال 1965 باز می‌گردد. از آن سال تاکنون تعداد حملات ثبت شده در سراسر جهان به 40 تا 100 مورد در سال می‌رسد که بنا بر آمار درصد حملات کوسه‌ها در خلیج فارس در سال 2004 میلادی بین 0 تا 1 درصد بوده است.
آسیبهای وارده بر فرد، نه تنها از طریق گاز گرفتن کوسه، بلکه از طریق برخورد با پوست آنها نیز ممکن است بوجود آید. پوست کوسه توسط ضمائم عاج مانند خیلی تیزی پوشیده شده که دندانک نامیده می‌شوند که توسط مراکز دندان مانندی محکم می‌گردند. برخورد با پوست کوسه می‌تواند منجر به خراشهای فراوان و عریض و خونریزی شدید می‌شود.
انسان غذای انتخابی هیچ جانوری نیست. حتی کوسه‌هایی که به کوسه‌های آدمخوار معروف‌اند. اما بسیار اتفاق افتاده که کوسه‌ها، بخصوص کوسه‌ی سفید بزرگ، در آبهای ساحلی اقیانوسها به شناگران حمله کرده است. جانورشناسان و رفتارشناسان جانوری بر این باورند که کوسه‌ها ذاتاً قصد حمله به موجودی به نام انسان را ندارند. بلکه این بدن فرد شناگر یا موج‌سوار است که بواسطه وضعیت شنا کردن یا شکل قرارگرفتن در آب باعث جذب کوسه‌ها می‌شود.
کوسه‌ها به موجوداتی دوکی شکل گرایش دارند. گویی این فرم بدنی آنها را به یاد شیرماهی‌ها، سیل‌ها و فوک‌ها می‌اندازد. شناگری را تصور کنید که بر روی یک تخته شنا در سطح آب شناور است و دستها و پاهای او از لبه تخته در آب آویخته شده، حرکت می‌کنند. کوسه‌ای که از زیر به این شکل نگاه میکند طبیعی است که آن را با یک شیر دریایی اشتباه بگیرد ! با این همه برخی از حملات کوسه با دانسته‌های جانورشناسی ما قابل توجیه نیست و به نظر می رسد جانور به عمد به انسان گرایش دارد.
رفتار های کوسه ماهی قبل از حمله
رفتار بیشتر کوسه‌ها قبل از حمله تا اندازه ای قابل پیش بینی است. آماده شدن کوسه برای حمله با افزایش حرکت در شنا کردن شروع می‌شود، باله‌های سینه ای خود را برخلاف موقعیت آن در حالت عادی، پایین آورده، با شنا کردن در اطراف طعمه فاصله خود را با آن کاهش می‌دهد. به این معنی که کوسه در اطراف طعمه خود مسیری را بصورت دوایر متحدالمرکز طی میکند و به تدریج خود را به هدف نزدیک می‌سازد. سپس با یک حمله ناگهانی مسیر دایره‌ای را شکسته به سمت مرکز دایره یا همان طعمه یورش می‌برد. تقریباً هیچ جانوری از چنین حمله‌ای جان سالم بدر نمی‌برد. کوسه‌ها سریعتر از هر شناگری هستند و با آنها باید با نهایت دقت و احتیاط رفتار نمود.
نوع آسیبهای ناشی از حمله کوسه‌ها
همانگونه که اشاره شد دو نوع آسیب متوجه فرد مورد حمله قرار گرفته است. یکی ناشی از گاز گرفتن کوسه که می‌تواند کشنده باشد و دیگری ناشی از برخرود با پوست شاخی‌شده‌ی کوسه می‌باشد.
گزش کوسه یا کوسه‌گرفتگی، جراحتی خاص است که به فرم و جنس منحصر به فرد دندانهای این جانور مروط می‌شود.
کوسه در هر آرواره‌ی خود چندین ردیف دندان از جنس غضروف دارد که بطور دورانی گردیده، بجای هم قرار می‌گیرند. به این صورت که وقتی جانور بدن طعمه خود را گاز می‌گیرد برخی از این دندانهای از انتها شکسته و درون عضلات طعمه جا می‌مانند. سپس بعد از چند روز به تدریج دندانی که در زیر دندان افتاده قرار دارد، چرخیده و بالا می‌آید و بجای دندان افتاده قرار می‌گیرد.
این فرم دندانها به کوسه کمک میکند که در کمترین زمان ممکن عضلات حرکتی طعمه خود را از کار بیندازد. وقنی قطعه‌ای نوک تیز و درشت مانند دندان کوسه‌ی سفید در عضله‌ای شکسته باشد، کوچکترین انقباض آن عضله درد شدیدی را در پی خواهد داشت و عملاً عضله را بی‌حرکت میکند.
از سوی دیگر بر اساس جراحتی که در بدن مصدومان ایجاد شده می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که آرواره‌های کوسه در ناحیه‌ی انتهایی از قدرت و توان بیشتری برخوردار است و جانور سعی میکند طعمه را طوری بگیرد که کاملاً بدن طعمه به درون دهان او وارد شود و دندانهای انتهایی به بدن طعمه بنشینند.
امداد و درمان اولیه
1 0 گاز گرفتن کوسه ممکن است منجر به خونریزی زیاد و صدمات بافتی شود. برای جلو گیری از خونریزی باید توسط نوار پانسمان بزرگ و با فشار آنرا باندپیچی کنیم. جراحات را با لایه‌هایی از پارچه فشرده که بهتر است نوار پانسمان باشد می‌پوشانیم، حتی برای راحتی می‌توانیم از لباسها و حوله‌ها استفاده کنیم. بعد زخم را با باند پانسمان، لباس پاره، حوله‌ها یا ملافه‌ها بپوشانیم و ثابت نگهداریم. با فشار مستقیم روی نقاط فشار می‌توانیم تا حدود زیادی خونریزیهای جدی و خطرناک را کنترل کنیم. نقاط فشار عمده عبارتند از : در دست محل ضربان سرخرگ ساعدی در ساعد بالای آرنج زیر ماهیچه دو سر بازو (سرخرگ بازویی ) و در موقع خونریزی در پا با پاشنه یا کف دست یا نوک انگشت روی ناحیه کشاله ران (سرخرگ فمورال ).
هنگامی که نتوانستیم خونریزی را با فشار مستقیم یا فشار نقطه ای کنترل کنیم به یک تورنیکت یا لیگاتور نیاز داریم تا بتوانیم جان قربانی را نجات بدهیم، اگر چه ممکن است که عضوی از بدن خود را از دست بدهد. تورنیکتها فقط به عنوان آخرین چاره به کار می‌روند و در تولید فشار کافی برای کنترل خونریزی به کار می‌روند. رگبندها را جابجا نکنید، آنها باید در بیمارستان و فقط توسط پزشک خارج شوند.
شل کردن تورنیکت ممکن است با آزادسازی توکسین از عضو صدمه دیده به داخل سیستم گردش بدن باعث ایجاد شوک شود، که این باعث می‌شود خونریزی به خوبی ادامه داشته باشد.
2. برای درمان شوک بیمار باید روی زمین دراز کشیده و پاهای خود را بالا نگهدارد.
3. اگر پرسنل پزشکی آماده باشند، درمان را با تزریق درون رگی (IV) لاکتات رینگر یا سالین نرمال آغاز می‌کنند. اگر خون از دست رفته زیاد باشد عمل تزریق باید دوباره تکرار شود. رنگ بیمار، نبض و فشار خون او می‌تواند در جهت دانستن مقدار مایع مورد نیاز مورد استفاده قرار بگیرد. مجرای تنفسی را باز نگه می‌داریم تا بتوانیم به موقع اکسیژن رسانی بکنیم. مایعات را از راه دهان نمی دهیم. اگر وضعیت قلبی بیمار متعادل باشد، استفاده از مسکن ها در دوز پایین می‌تواند در کاهش درد بیمار موثر باشد. به دلیل استفاده از مسکن ها علائم وقفه تنفسی رامورد بررسی و توجه قرار می‌دهیم.
4. در مراحل اولیه امداد باید به مجاری تنفسی، تنفس و جریان خون توجه داشت. بررسی کامل را در مورد شوکهای متعدد انجام می‌دهیم .
5. ممکن است که قربانی را به زودی به اتاق ویژه پزشکی منتقل کنند، بنابراین بیمار را آماده می‌کنیم.
6. برای حمل عضو جدا شده، آنرا در باند می‌پیچیم، با آب نمک آنرا خیس می‌کنیم، در کیف پلاستیکی قرار می‌دهیم و سرد می‌کنیم، ا لبته نه در تماس مستقیم با یخ. عضو جدا شده را با بیمار حمل می‌کنیم.
7. بزودی در یک بیمارستان یا محیط کنترل شده تمیز کردن جراحات، ممکن می‌شود. چون دندان های کوسه از غضروف ساخته شده و استخوانی نیست ممکن است با اشعهX آشکار نشود. برای خارج کردن دندانهای آن باید از عمل جراحی استفاده کرد.
8. نتایج اشعه X در مورد آسیب های شدید به استخوان در اثر له یا خرد شدن آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صدمات شدید ناشی از بریدگی، به دلیل آزاد شدن میوگلوبین از ماهیچه صدمه دیده ،ممکن است به علت بیماری شدید، کلیه‌ها از کار بیافتند و ادرار به رنگ خاکستری تیره درآید .
9. برای درمان تتانوس ،توکسوئید تتانوس را به مقدار 5/0 میلی متر به صورت تزریق درون ماهیچه‌ای (IM) و ایمونوگلوبولین تتانوس را به مقدار 250 تا 400 واحد و به صورت تزریق درون ماهیچه ای تجویز کنید.
10. ممکن است جراحات قبل از اینکه از آنتی‌بیوتیک استفاده کنیم توسط موجودات هوازی و بی هوازی آلوده شده باشد. آلودگی های ثانویه توسط گونه‌های کلستریدم و ویبرو به طور مکرر گزارش شده است.
11. بازسازی های حساس مانند جراحی، عمل جراحی جدید و درمان کمکی با اکسیژن هیپرباریک، اکسیژن رسانی به بافتهایی را که به آن لازم دارند افزایش می‌دهد.
12. در صورت کاهش غیر منتظره در وضع هوشی یا دیگر علائم عصبی و نشانه‌های ظاهر شده در حمله کوسه طی غواصی، در صورت امکان افزایش یا کاهش فشار سرخرگی را بررسی کنید.
وال های قاتل
والهای قاتل در تمام اقیانوس ها هم در نواحی استوایی و هم در نواحی قطبی زندگی می‌کنند. این والها یکی از بزرگترین پستانداران اند که دارای هوش کم، پوزه گرد و باله پشتی سیاه می‌باشند. سر سیاه و پشت آن بسیار متمایز از شکم بسیار سفید آن است. معمولاً یک لکه سفید در عقب و بالای چشم آن دیده می‌شود.
والهای کشنده معمولاًدر گروههای 3 تا 40 تایی مشاهده می‌شوند. این والها دارای آرواره‌های قدرتمند، وزن زیاد، سرعت زیاد و دندانهای بهم قفل شده ای می‌باشند. به علت سرعت زیاد و خوی گوشتخوارانه‌اش باید با این حیوان بسیار محتاطانه رفتار کرد. اگرچه تا حالا هیچ حمله‌ای به انسان از طرف والهای کشنده گزارش و ثبت نشده است.
راه‌های پیشگیری
وقتی که وال های قاتل مشاهده شده از نوع خالدار باشند، همه پرسنل باید سریعا آب را ترک کنند. وقتی که والهای کشنده در منطقه مشاهده شدند، باید در مناطق ساحلی، اسکله‌ها یخ های شناور و ... نهایت دقت و مراقبت را داشته باشیم.
امداد و درمان اولیه
امداد و درمان اولیه مشابه همان اصولی است که هنگام گاز گرفتن کوسه وجود داشت.
باراکودا
نزدیک به 20 گونه از باراکودا در اقیانوسهای مختلف از هند غربی، آبهای گرم از برزیل تا فلوریدا و اقیانوس های آرام از دریای قرمز تا جزایر هاوایی وجود دارد.
باراکودا یک ماهی دراز و نازک با آرواره‌ها دندانهای برجسته، به رنگ آبی تا نقره ای، دارای سر بزرگ و دم V شکل است. ممکن است اندازه آن تا 10 پا هم برسد. باراکودا یک شناگر سریع می‌باشد. شناگران را دنبال میکند اما بندرت به شناگران در زیر دریا حمله میکند. زخم های ایجاد شده توسط باراکودا را می‌توانیم از زخم های ایجاد شده توسط کوسه تشخیص بدهیم. یک باراکودا زخم هایی صاف یا V شکل بر جا می‌گذارد در صورتی که کوسه زخم هایی منحنی شکل شبیه آرواره‌هایش ایجاد میکند. با این وجود حملات تهدید آمیز علیه موجودات توسط باراکودا نادر است.
راه‌های پیشگیری
باراکودا توسط مواد درخشان حتی به مقدار کم نیز جذب می‌شوند. بنابراین از بردن وسایل براق یا جواهرات در آب خودداری کنید، چون احتمال دارد که باراکودا در آنجا وجود داشته باشد. از حمل ماهی های شکار شده دوری کنید چون باراکودا متوجه آنها خواهد شد.
از آب بازی یا آویزان کردن اعضاء بدن در آبهایی که احتمال حمله باراکودا وجود دارد خودداری کنید.
درمان و امداد اولیه
امداد و درمان اولیه مشابه به اصول عمومی آمده در گاز گرفتن کوسه است. صدمات وارد شده توسط باراکودا به ا حتمال زیاد از صدمات ناشی از گاز گرفتن کوسه کمتر است.
مارماهی ها
در ابتدا تصور می‌شد که مارماهی ها در مناطق حاره ای و نیمه حاره ای ساکن اند تا موقعی که بعضی از گونه‌های آن در مناطق معتدل شناخته شدند. مارماهی ها ساکن زیر دریا اند و معمولاً در سوراخ ها یا شکافها و یا در زیر صخره‌ها و مرجانها یافت می‌شوند.
از نظر ظاهری و حرکت شبیه مار می‌باشند. مارماهی‌ها قوی جثه و پوستی چرم مانند و دندانهای برجسته دارند و تا سه‌ونیم متر هم رشد می‌کنند. مارماهی بی نهایت نسبت به قلمرو خود حساس است. حملات او خیلی از اوقات در اثر دست دراز کردن در شکاف یا سوراخ تصرف شده توسط مارماهی صورت می‌گیرد.
مارماهی یک گازگیرنده قدرتمند و خطرناک است و بعد از گازگرفتن نیز به سختی از محل خود بیرون می‌آید. جراحات در اثر گاز گرفتن ممکن است از چند سوراخ شدگی جزئی تا شدید باشد. اگر درگیری پیش بیاید شدت خونریزی به نوع بریدگی بستگی دارد. جراحات معمولاً به دست یا ساعد وارد می‌شوند.
راه‌های پیشگیری
هنگام دست بردن به داخل سوراخ ها یا شکافها خیلی مواظب باشید. از عصبانی کردن یا سعی در بیرون راندن مارماهی از سوراخش دوری کنید.
امداد و درمان اولیه
در اولین اقدام باید از خونریزی جلوگیری کرد. فشار مستقیم و بلند کردن دست ها و پاهای آسیب دیده تقریبا از خونریزی جلوگیری میکند. معالجات پزشکی بعدی را نیز انجام دهید. اگر دست دارای آسیب دیدگی شدید باشد باید فورا توسط پزشک بررسی شود. توکسینی که از غشاء مخاطی سقف دهانی از مارماهی های بخصوصی آزاد می‌شود ممکن است باعث ایجاد مسمومیت های خفیف بشود. ماهیت این توکسین شناخته نشده است، ولی درمان آن شناخته شده است. کنترل جراحت را به صورت اصولی انجام دهید. درمان تتانوس مانند درمان آن در گازگرفتگی کوسه است.
درمان آنتی بیوتیکی باید خیلی سریع انجام شود. ممکن است مراقبت مخصوص و فوری توسط یک جراح دست برای جلوگیری از آسیب دائمی و از دست دادن عملکرد دست و بازسازی عصب و تاندون دست لازم باشد.
شیرهای دریایی
شیرهای دریایی در اقیانوس آرام ساکن اند و در سواحل غربی ایالات متحده به تعداد زیاد وجود دارد. ظاهر آنها شبیه یک خوک آبی بزرگ است. شیرهای دریایی معمولاً بی آزار هستند، باوجود این، در فصل جفت گیری (اکتبر و تمام دسامبر ) شیرهای دریایی نر بزرگ عصبانی می‌شوند و ممکن است که به غواصان آسیب برسانند. اگر غواصان بخواهند که با آنها تماس بگیرند ممکن است که این جانوران آنها را گاز بگیرند. گاز گرفتن آنها شبیه به گازگرفتن سگ بوده و بندرت شدید می‌باشد.
راه‌های پیشگیری
وقتی که این حیوانات در آب هستند غواصان باید از این پستانداران دوری کنند.
امداد و درمان اولیه
1. از خونریزی جلوگیری کنید.
2. بافتهای مرده اطراف زخم را برداشته و زخم را تمیز می‌کنیم.
3. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید.
4. عفونت زخم رایج است، برای جلوگیری از آن بهتر است از درمان آنتی بیوتیکی استفاده کنیم.
ماهی‌های سمی با سمیت خفیف
شناسایی یک ماهی سمی همیشه ممکن نیست. باوجود این، اثرات و نتایج زهر هایشان خیلی متفاوت نیست. ماهی سمی بندرت اتفاق می‌افتد و بر خورد با آن معمولاً به طور اتفاقی و دراثر تماس با آن اتفاق می‌افتد. اسپین های ماهی مرده توکسیک بر جا می‌گذارد. سم معمولاً در برابر حرارت ناپایدار بوده و در آب گرم تجزیه می‌شود. علائمی که توسط نیش زدن آنها پدید می‌آید اولا شامل درد شدید و ثانیا ایجاد برآمدگی یا حتی حساسیت شدید دراطراف زخم می‌باشد. بافتهای اطراف زخم نیز متورم و زرد رنگ می‌شوند. علائم کلی شامل تهوع، استفراغ، عرق کردن، تب خفیف ،تنگی نفس و غش کردن می‌باشد. در صدمات شدید درد ممکن است باعث از رفتن تعادل شود.
نیش یا زهر به مقدار کم هم ممکن است باعث ایجاد واکنش های شدید آنافیلاکسیک شود، بنابراین پرسنل پزشکی باید آماده باشند.
راه‌های پیشگیری
از دست زدن به ماهی های مشکوک هم خودداری کنید. ماهی سمی اغلب در سوراخها یا شکافها پیدا می‌شوند یا خود را به صورت خیلی خوب درزیر صخره‌ها استتار می‌کنند. غواصان نیز باید با هوشیاری مراقب حضور آنها بوده و از آنها دوری کنند.
امداد و درمان اولیه
1. مصدوم را به بیرون از آب انتقال داده و مراقب باشیم غش نکند.
2. مصدوم را روی زمین خوابانده و به او قوت قلب می‌دهیم.
3. علائم شوک را بررسی کنید.
4. زخم را با آب سرد، آب نمک یا محلول آب نمک استریل شده بشویید. مکیدن زخم برای بیرون آوردن توکسین موثر نیست و ممکن است که جراحی برای باز کردن سوراخ زخم ضروری باشد .
5. عضو مجروح را به مدت 30 تا 90 در آب گرم قرار دهید. چون گرما می‌تواند اثر سم را از بین ببرد. حرارت آب باید تا حدی باشد که مصدوم تحمل دارد. نباید دمای آن بیشتر از 122 درجه فارنهایت (50 درجه سانتیگراد ) باشد. اگر آنرا بیشتر از یک مدت کوتاه در آب بالاتر از دمای ذکر شده قرار دهیم باعث سوختگی می‌شود. بنابراین قرار دادن زخم در آبی با دمای بالاتر از 50 درجه سانتیگراد باید در مدت زمان
ی کوتاه باشد و در صورت لزوم تکرار شود. اگر زخم روی صورت بود از کمپرسهای داغ استفاده کنید. افزودن سولفات منیزیم (سولفات دو منیزیمی ) در آب بی فایده است.
6. تزریق آمپولهای گلوکونات کلسیم، دیازپام یا متاکاربامول در کاهش تشنجات عضلانی موثر است. تزریق گزیلوکائین 5/0 درصد تا 2 درصد بدون آدرنالین در کاهش درد موثر است. اگر گزیلوکائین با آدرنالین اشتباهاً استفاده شود ممکن است مرگ بافتهای اطراف زخم در اثر توکسین و آدرنالین موجود در زخم بوجود آید. همچنین برای آرام کردن دردهای شدید ممکن است مسکن نیز لازم باشد.
7. زخم راتمیز و بافت های مرده اطراف زخم را بردارید. همه لباسهارا دربیاورید چون در جلوگیری از گسترش سم موثر است.
8. تورنیکاتها یا لیگاتورها زیاد توصیه نمی شوند. از یک روغن ضدعفونی کننده یا آنتی بیوتیک و پارچه استریل استفاده کنید. جابجایی و حرکت اندام صدمه دیده را توسط تخته‌های شکسته بندی و کراواتها کم کنید.
9. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید .
10. برای درمان پروفیلاکسی از روغنهای آنتی‌بیوتیکی به صورت موضعی استفاده کنید. اگر در درمان گفته شده تاخیر کنید زخم توسط کلونی میکروبی آلوده می‌شود .
ماهی‌های سمی با سم کشنده (سنگ ماهی، ماهی راه راه، عقرب ماهی )
گزیده شدن توسط سنگ ماهی، ماهی راه راه و عقرب ماهی دارای اثرات کشندگی است. بااینکه شباهتهایی بین این ماهی ها و ماهی های قسمت قبلی وجود دارد، ولی این گروه به علت داشتن خاصیت کشنده‌تر سم و داشتن پادزهر از گروههای قبلی جدا می‌شود. پادزهر سنگ ماهی اختصاصی است و دارای نتایج بهتری در مقایسه با عقرب ماهی و ماهی راه راه دارد. نتایج ظاهری شبیه به دیگر ماهی های سمی است، ولی درد آن بیشتر بوده و ممکن است چند روز طول بکشد.
علائم کلی اغلب وجود دارند و ممکن است شامل کاهش تنفس یا ایست قلبی نیز باشد. این ماهیها پراکندگی وسیعی در دریاهای گرم و معتدل داشته و در بعضی آبهای سرد نیز وجود دارند. آنها ساکن کف آبهای کم عمق می‌باشند. سنگ ماهی و عقرب ماهی دارای سطحی پهن به رنگ سیاه و رنگارنگ می‌باشند. ماهی‌های راه راه دارای ظاهری آراسته و پرمانند بوده که قطعات سیاه و سفید متناوبی دارند.
راه‌های پیشگیری
روشهای پیشگیری از آنها شبیه به ماهی های سمی است.
امداد و درمان اولیه
1 0 درمان اولیه شبیه به درمانی که در مورد ماهی سمی آمده می‌باشد.
2. برای کاهش عوارضی که زندگی بیمار را تهدید میکند با صبر و دقت اوضاع را بررسی کنید. سم یک پروتئین متغیر است و عمل آن شبیه به میوتوکسین روی ماهیچه‌های قلبی (کاردیاک )، غیر ارادی و اسکلتی است و ممکن است منجر به فلج ماهیچه ای، کاهش تنفس، اتساع عروق، شوک و بی نظمی قلبی یا ایست قلبی شود.
3. زخم راتمیز و بافت های مرده اطراف زخم را بردارید .
4. پادزهر این ماهیها توسط شرکت سرم‌سازی «کامان ولز» واقع در ملبورنِ استرالیا ساخته شده است. اگر این پادزهر با رعایت مقدار معین آن مصرف شود موثر است و باید تست حساسیت طبق دستورالعمل درج شده روی جعبه همراه پادزهر انجام شود و پزشک باید برای درمان شوک آنافیلاکتیک (واکنش شدید آلرژی ) همیشه آماده باشد.
به طور خلاصه، وجود 1 یا2 سوراخ گزیده شدگی به 2 واحد (یک آمپول)، 3 یا 4 سوراخ به 4 واحد (دو آمپول)، 5 یا 6 سوراخ به 6 واحد (3 آمپول) نیاز دارد. تزریق پادزهر باید به آهستگی و به روش IV انجام شود، و مصدوم برای شوک آنافیلاکسی به دقت وارسی شود.
5. درمان تتانوس، درمان آنتی بیوتیکی و آنالجستیک شبیه به درمان حاصل از نیش دیگر ماهیهاست.
استینگرای ها (سفره ماهی پهن برقی )
استینگرای ها در مناطق حاره ای، نیمه حاره‌ای، گرم و معتدل وجود دارند. در آب پناه می‌گیرد و طوری در زیر ماسه‌ها پنهان می‌شود که فقط دم و چشم هایش پیدا است. شکل آن شبیه به راکت است و یک دم دراز دارد. سالانه تقریبا 1800 حمله توسط استینگرای گزارش می‌شود. بیشتر حمله‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که نا خواسته پا روی پره‌های آن بگذاریم که باعث می‌شود برای دفاع از خود ضربه ای با دم بزند.
اسپین ها نزدیک به پایه دم قرار دارند. صدمات وارده شبیه به سوراخ یا زخم نبوده و بی اندازه دردناک می‌باشند. زخم ایجاد شده به صورت باد کرده و متورم و با حاشیه ای آبی رنگ بوده و عفونت زخم نیز اتفاق می‌افتد. علائم سیستمیک وجود داشته و ممکن است شامل غش، تهوع، استفراغ، عرق کردن، مشکلات تنفسی و افت فشار خون باشد.
راه‌های پیشگیری
در آبهای کم عمق که استینگرای تمایل به سکونت دارد، وقتی که وارد آب می‌شوید یک تکه چوب همراه خود داشته باشید تا بتوانید هم از پره‌های آن دور شده و هم بتوانید آنرا فراری دهید.
امداد و درمان اولیه
1. کمک رسانی اولیه مشابه با همانهایی که درمورد ماهی های سمی گفته شد می‌باشد و پادزهر نیز وجود ندارد.
2. درمان با آب گرم هم طبق اصولی که در مورد ماهی سمی آورده شده می‌باشد.
3. زخم راتمیز و بافت های مرده اطراف زخم را بردارید. تیغهای زائد را که باعث آسیب و آزار بافت می‌شوند دربیاورید. فراموش نکنید که حتما لباس های مصدوم را بیرون بیاورید مشابه با همان اصولی که در بخش گسترش توکسین آمده بود.
4. برای کاهش عوارضی که زندگی بیمار را تهدید میکند اوضاع را با دقت و صبر بیشتری بررسی کنید. علائم بیماری می‌تواند شامل نامنظمی در کار قلب، کاهش فشار خون، استفراغ، اسهال، عرق کردن، ضعف عضلانی، کاهش تنفس و ایست قلبی باشد. مرگ ومیر نیز گاه گاهی گزارش می‌شود.
5. روش های درمانی کزاز، درمان آنالجستیک و روشهای درمانی آنتی بیوتیکی مشابه همان اصولی هستند که در بخش ماهی های سمی آورده شدند.
عروسهای دریایی
این گروه از جانوران تقریباً در تمام دریاهای مناطق استوایی و نیمه استوایی و حتی دریاهای معتدل یافت می‌شوند. در خلیج فارس نیز گونه‌های متعددی از این جانور وجود دارند که معمولاً برای افرادی که با تهدیدات این جاندار ناآشنا هستند مشکلات شدیدی ایجاد می‌کنند.
این جانوران دارای بدنی شفاف با زائده‌های دم مانند در اطراف خود هستند که اندامهای زهرآگین جانور روی همین رشته‌های دم‌مانند قرار می‌گیرند . معمولاً دسته‌جمعی و بی‌صدا حرکت می‌کنند و از این رو به یکباره فرد خود را در میان انبوهی از آنها می‌یابد که اگر با بدن برهنه وارد آب شده باشد، به راحتی توسط این جانوران گزیده می‌شود.در ظرف چند دقیقه، در محلهای گزش آماس، تورم، سرخی، التهاب و سوزشِ بسیار شدید احساس می‌شود که به تدریج به عوارض سردرد، درد عضلانی، تهوع، استفراغ، تشنج، تب و مشکلات قلبی ـ ریوی و بلعی منتهی خواهد شد.
پیشگیری
در روزهای پایان اسفند ماه و اوایل بهار که فصل جفت‌گیری و تخم‌ریزی این جانوران است از شنا کردن در خلیج‌فارس و دریای عمان، بخصوص در ساحل جزایر خودداری نمایید. (در صورت لزوم برای ورود در آب، از لباس غواصی و پوشش کامل استفاده کنید.) به دسته‌های عروس دریایی نزدیک نشوید و سعی در گرفتن و یا عبور از میان گله‌ی آنها نکنید.
اگر در منطقه‌ی زیست عروسهای دریایی غواصی یا شنا می‌کنید حتماً یک شیشه سرکه سفید در کیف کمکهای‌اولیه‌ی خود داشته باشید
امداد و درمان
1. فرد را از آب خارج کرده و او را آرام کنید و در جایی بخوابانید.
2. عضو یا اندامی که دچار صدمه شده را بی‌حرکت کنید و لباسهای مصدوم را از تنش درآورید.
3. به مدت نیم ساعت محل صدمه دیده را با محلول اسید استیک 5% یا سرکه شستشو دهید. در صورت دسترس نبودن این مواد از محلول آب نمک نسبتاً غلیظ استفاده کنید. هرگز از آب شیرین و تمیز برای شستشو استفاده نکنید زیرا باعث تخلیه سم سوزنکها (نماتوسیستها) به داخل بافت خواهد شد. در صورت عدم وجود آب نمک، عضو مصدوم را با آب دریا بشویید. همچنین می‌توانید از محلول غلیظ جوش‌شیرین استفاده نمایید. توجه کنید که هرگز سرکه و جوش‌شیرین را همزمان استفاده نکنید.
4. با کمک پنس یا موچین، سوزنکهای درشت‌تر را از پوست جدا کنید. دقت کنید که با احتیاط این کار را انجام دهید تا باعث نفوذ بیشتر یا تخلیه سم آنها نشوید. برای جلوگیری از آسیب رساندن به خودتان، بهتر است از دستکش جراحی استفاده کنید.
5. مناسب‌ترین شیوه برای خارج کردن کامل سوزنکها، آن است که خمیرریش یا محلول کف‌صابون را روی موضع ریخته، سپس با تیغ ریش‌تراشی، موضع را بتراشید تا نماتوسیستها خارج شوند. سپس دوباره به مدت 15 دقیقه محلولهای فوق (سرکه، اسید‌استیک یا جوش شیرین) را روی موضع بریزید.
6. هرگز محل صدمه دیده را نمالید یا با حوله خشک نکنید. این عمل باعث نفوذ بیشتر نماتوسیستها خواهد شد.
7. کمپرس سرد در تسکین درد مؤثر خواهد بود. ولی هیچگاه یخ یا کیسه آب یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
8. اگر اسید استیک، سرکه و یا جوش شیرین در دسترس نبود، به عنوان آخرین راه چاره می‌توانید محلول رقیق شده‌ی آمونیاک (غلظت1 به 4)، عصاره میوه انبه‌ی هندی، یا ادرار انسان را روی موضع آسیب‌دیده بریزید.
9. استفاده از کورتیکواستروئیدهای جلدی مفید خواهد بود. بعد از برداشتن سوزنکها می‌توان از پمادهایی مانند هیدروکورتیزون، 2بار در روز، استفاده کرد.
10. اگر احیاناً چشم آسیب دیده بود سریعاً چشم را با محلول استریل چشمی شستشو دهید. اگر این محلول در دسترس نبود از حجم زیاد آب تمیز استفاده کنید. هرگز مواد و محلولهای فوق‌الذکر را برای صدمات چشمی بکار نبرید.
11. توجه کنید که علائم مصدومیت ممکن است در فاصله‌ی یک ماه بعد دوباره عود کند. لذا بعد ار مراحل امداد اولیه، فرد را به مرکز درمانی برسانید.
مرجانیان
گونه‌های خطرناک مرجانیان شامل مرد جنگی پرتقالی، زنبور دریایی یا ستاره دریایی، شقایق دریایی می‌باشد.
ستاره‌های دریایی رنگ های متنوعی دارند (آبی، سبز، سرخ، قرمز، قهوه ای) یا ممکن است روشن باشند. ظاهری شبیه به بالون دارند و توسط تانتاکولها در آب آویزان اند. بیشتر صدمات ناشی از نیش زدن معمولاً توسط ستاره دریایی صورت می‌گیرد. تقریبا برخورد ستاره دریایی با غواص می‌تواند در هر ناحیه ای از اقیانوس در سراسر جهان رخ دهد. وقتی که این اتفاق افتاد غواص با هزاران زخم جزئی روی خود مواجهه می‌شود. این اندامهای زخمی کننده که در تانتاکول قرار دارند نماتوسیست نامیده می‌شوند. بیشتر زخم های ستاره دریایی منجر به سوزش دردناک در ناحیه پوستی که مورد حمله قرار گرفته، می‌شود.
زنبور دریایی و مرد جنگی پرتقالی گونه‌های خطرناکی هستند. نیش زنبور دریایی در ظرف مدت 10 دقیقه با کاهش در کار قلب، قطع تنفس و از کار انداختن فعالیت ماهیچه ای باعث مرگ مصدوم می‌گردد. همچنین مرگ توسط نیش مرد جنگی پرتقالی نیز گزارش شده است. اگر چه مسمومیت از طریق خوردن شقایق دریایی نادراست بااین حال از خوردن آنها خودداری کنید.
راه‌های پیشگیری
به ستاره‌های دریایی دست نزنید. نمونه‌های ظاهرا مرده یا به ساحل آمده نیزممکن است قادر به نیش زدن باشند. حتی حوله‌ها یا پارچه‌های آلوده با نیش نماتوسیست ممکن است تا یک ماه بعد باعث سوزش شود. بهترین راه آن است که از تانتاکولها دوری کنید.
در بعضی گونه‌های ستاره دریایی، تانتاکولها ممکن است تا فواصل زیادی به صورت افقی یا عمودی کشیده شوند که توسط غواص قابل مشاهده نیستند. شناگران و غواصان باید از نزدیک شدن به ستاره دریایی دوری کنند و از برخورد با تانتاکولهای آن وقتی که در سطح هستند اجتناب نمایند.
ستاره دریایی
در آبهای که ستاره دریایی فراوان هستند باید هنگام غواصی کردن از لباس محافظ استفاده کنید. کاربرد وازلین روی پوست در جلوگیری از گزیدن مفید است، اما توجه داشته باشید که استفاده از وازلین می‌تواند وسایل پلاستیکی را از بین ببرد.
امداد و درمان اولیه
بدون عجله و با آرامش باقیمانده تانتاکول را با حوله یا پارچه بردارید. برای جلوگیری از چرکی شدن زخم نماتوسیست از وینگار (اسید استیک رقیق ) یا از 3 تا 10 درصد محلول اسید استیک استفاده کنید. استفاده از محلول 20 درصد سولفات آلومنیوم و 11 درصد سورفاکتانت دارای اثر متوسطی است، اما اثر وینگار بهتر است. ازالکل یا ترکیبات الکلی استفاده نکنید. الکل متانول دار یا متانول، الکل صد درصد، ا لکل دارای آب همگی اثرات دشارژ قوی نماتوسیست را نشان می‌دهند. براین اساس استفاده از این ترکیبات در بدتر شدن التهاب پوستی موثراند. اسید پیکریک، ادرار انسان و آب تازه بی اثر اند و نباید استفاده شوند چون ممکن است باعث دشارژ نماتوسیست ها شوند. استفاده از ماسه یا گوشت پاپائین دار نیز بی اثر بوده و ممکن است استفاده از آنها باعث دشارژ شدید نماتوسیتها شود لذا از آنها نباید استفاده کرد. استفاده از ایزوپروپیل الکل ممکن است موثر باشد، پیشنهاد می‌شود از آنها فقط هنگامیکه وینگار یا اسید استیک رقیق در دسترس نبود استفاده شود.
درمان بیماری
درمان بیماری می‌تواند شامل درمان توپیکال (موضعی ) استروئید، روغن بی حس کننده ( گزیلواکائین 2 درصد ) آنتی هیستامین ها یا آنالجیسک های سیستمیک باشد. برای بی حسی توپیکال نیاید از بنزوکائین ها استفاده کرد، چون ممکن است باعث حساس شدن پوست یا اثرات ثانویه روی پوست داشته باشند.
آنافیلاکسی
آنافیلاکسی (واکنش شدید آلرژی ) می‌تواند از زخمهای ستاره دریایی ناشی شود.
پادزهر
پادزهر زنبور دریایی و ستاره دریایی موجود است. پادزهر باید به صورت تزریق داخل وریدی و با دقت صورت بگیرد. تزریق IM را درصورتی که تزریق IV امکان پذیر نبود انجام داد. هنگام استفاده از روش IV باید از یک آمپول و در روش IM از سه آمپول پادزهر زنبور دریایی استفاده کرد.
هر آمپول پادزهر زنبور دریایی از 20000 واحد تشکیل شده و باید در جای خنک و دمای 36 تا 50 درجه فارنهایت ( 2 تا 10 درجه سانتیگراد ) نگهداری شود نه در جای سرد.
واکنش حساسیت برای پادزهر باید توسط تزریق زیر پوستی آدرنالین، کورتیکواستروئیدها و آنتی‌هیستامین‌ها انجام شود.
درمان هایپوتانسیون ( فشار خون خیلی پایین) با افزایش مقدار IV که باعث بالا بردن فشار خون می‌شود ضروری است. پادزهر ساخت آزمایشگاه سرم کامان ولز کشور استرالیا ، شهر ملبورن می‌باشد.
مرجان
مرجان ها دارای منافذ زیاد و ساختاری شبیه صخره دارند و درمناطق حاره ای و نیمه حاره ای یافت می‌شود. مرجان ها بسیار سخت هستند و بیشتر مرجانهاهایی که نرم هستند به خاطر کناره‌های تیزشان خطرناک اند. اگر جراحت و بریدگی توسط مرجانهای نرم صورت بگیرد، برای بهبود یافتن آن زمان زیادی لازم است و ممکن است بطور موقت به نقص عضو آن اندام بیانجامد. ساده ترین بریدگی ها و جراحت ها هم اگر درمان نشوند می‌توانند باعث آسیب رساندن به پوست شوند، ثانیا عفونت هم ممکن است اتفاق بیافتد و با وجود مناطق قرمز حساس شده در اطراف جراحت قابل تشخیص می‌باشد. تمام جراحات صورت گرفته توسط مرجانیان باید تحت مراقبتهای پزشکی قرار بگیرد.
گونه‌های مختلفی از مرجانها می‌توانند همانند ستاره دریایی غواصان را زخمی کنند. برخی از مرجانهای نرم از جنس پالی توآ اخیرا کشف شده اند که دارای کشنده ترین سم بر ضد انسان می‌باشند. این سم درون بدن موجود وجود داشته نه در نماتوسیست های زخمی کننده.
مایع مخاطی که از این مرجانها خارج می‌شود می‌تواند منجر به واکنش شدید پوست می‌شود (درماتیت) یا اگر زخم های باز را تحت تاثیر قرار دهد می‌تواند منجر به مرگ موجود شود.
راه‌های پیشگیری
هنگام فعالیت نزدیک مرجانها بسیار مواظب باشید. مرجانها اغلب به شکل تپه دریایی اند و جریان هایی را از سطوح بالا و پایین خود راه می‌اندازند.
همچنین امواجی که از سطح تپه دریایی ایجاد شده و گسترش می‌یابد، ممکن است غواصان را به آسانی به داخل بکشند و نتایج وخیمی برای آنها داشته باشد. پس آماده باشید.
محافظت در برابر مرجانها
با دست برهنه نباید با مرجانها تماس گرفت. برای جلوگیری از آسیب رسیدن به پاها پوتین یا کفش مرجانی یا کفش تنیس بپوشید. از لباسهای خیس و محافظت کننده، دستکش های مخصوص (دستکش نئوپرین یا کار) باید قبل از نزدیک شدن به مرجانها استفاده کرد.
امداد و درمان اولیه
1. از خونریزی عضو آسیب دیده جلوگیری کنید.
2. فورا زخم را با پراکسید هیدروژن یا محلول 10 درصد بتادین تمیز کرده، بافت های مرده روی زخم را برداشته، و ذرات خارجی را خارج کنید.
3. آنرا با یک پارچه تمیز بپوشانید.
4. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید .
5. درمان آنتی بیوتیکی به صورت توپیکال به طور یقین در جلوگیری از عفونت ثانویه بسیار موثر می‌باشد. برای درمان علائم بیماری که از جراحتهای ایجاد شده توسط مرجانها بوجود می‌آید می‌توانیم به عنوان مثال از درمان توپیکال استروئید و آنتی هیستامین سیستمیک و آنالجستیک استفاده کنیم. در موارد شدید درمان بیماری را منحصر می‌کنیم در استراحت و خوابیدن بیمار، قرار دادن دست ها و پاها در جای بلندتر از سطح، تر و خشک کردن لباسها و درمان آنتی بیوتیکی سیستمیک. برای درمان و مهار واکنش آماسی که از ترکیب تراما و درماتیتیس ناشی می‌شود ممکن است به استروئید های سیستمیک نیاز داشته باشیم.
اختاپوسها
اختاپوسها ساکن اقیانوسهای گرم سیری و معتدل هستند. گونه‌هایی نیز مربوط به نواحی خاصی هستند.
اختاپوس شبیه به یک کیسه بزرگ است که دارای 8 تا 10 تانتاکول می‌باشد. سر کیسه بزرگ و دارای چشمان توسعه یافته و آرواره‌های شیپوری در دهان می‌باشد. حرکت و جابجایی اختاپوس هم توسط عمل جت مانند صورت می‌گیرد، که با خارج کردن آب از حفره پرده داری به نام سیفون انجام می شود.
اختاپوس در غارها، شکافها و داخل صدف مخفی می‌شود. اختاپوس دارای اندامهای سمی توسعه یافته ای در غدد بزاقی می‌باشد که با گزیدن آنرا منتقل میکند. بیشتر گونه‌های اختاپوسی که در ایالات متحده وجود دارند بی آزارند. اختاپوسهای بلورینگ که در آبهای آرام هندوستان و استرالیا وجود دارند ممکن است نیش کشنده ای را دارا باشند. سم اختاپوسهای گفته شده که باعث آسیب به اعصاب و عضلات می‌شود تترودوتوکسین نام دارد. این سم در پف ماهی ها نیز وجود دارد. زهری که در اثر گازگرفتن اختاپوس بلورینگ وارد می‌شود ممکن است منجر به لرزه عضلانی، استفراغ، مشکل تنفسی، اختلال بینایی و آسیب قلبی عروقی شود.
گاز گرفتن اختاپوس منجر به ایجاد دو سوراخ کوچک می‌شود. احساس خارش یا سوزش ممکن است بوجود بیاید که بزودی گسترش می‌یابد. ورم، سرخی و آماس رایج هستند. خونریزی ممکن است شدید باشد و اغلب قدرت انعقاد خون به علت وجود ماده ضد انعقاد در سم کند می‌شود.
راه‌های پیشگیری
هنگام دست بردن و تماس با غارها و درزها مراقب باشید. علیرغم اندازه اختاپوس از دستکش برای دست زدن به آن استفاده کنید. اختاپوسها را نباید توسط چوب یا نیزه شکارکرد، بخصوص گونه‌های بزرگی را که در خارج از سواحل نورت وسترن ایالات متحده وجود دارند، چون ممکن است که توسط تانتاکولهای موجود گرفتار شویم. اگر کشتن اختاپوس لازم باشد بهتر است که ضربه را بین چشم های آن وارد کنید.
امداد و درمان اولیه
1. خونریزی عضو آسیب دیده را کنترل کنید.
2. زخم را تمیز کرده، بافت های مرده اطراف آنرا با کمک تیغ جراحی بردارید و آنرا با یک پارچه تمیز بپوشانید.
3. اگر احتمال دادید که زخم موجود متعلق به اختاپوس بلورینگ است از باندی که زخم را شل می‌بندد استفاده نکنید. از فشار مستقیم و فشار بانداژ استفاده کنید و آنرا توسط آتل بندی یا نوار قابل ارتجاع در موقعیتی پایین تر از قلب نگهدارید.
4. آماده باشید تا در مواقع ضروری از احیای دهان به دهان و احیای قلبی ریوی استفاده کنید.
5. سم اختاپوسهای بلورینگ نسبت به حرارت مقاوم است و باعث ایجاد اختلال در عمل نوروتوکسین و عصبی عضلانی می‌شود. سم تحت تاثیر درمان با آب داغ از بین نمی رود. پادزهر نیز موجود نیست.
6. درمان پزشکی برای گازگرفتگی توسط اختاپوس بلورینگ جلوگیری از عوارض فلجی، قلبی – رگی و تنفسی است. ایست قلبی رایج بوده و هوا رسانی مکانیکی توسط لوله‌های مخصوص لازم است. مدت از کار افتادگی بین 4 تا 12 ساعت است. به بیمار قوت قلب بدهید.
7. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید .
توتیای دریایی
گونه‌های متنوع و مختلفی از توتیاها با پراکندگی فراوان وجود دارد. هر گونه تیغهای دراز و تیزی به صورت شعاعی دارد. نفوذ تیغ توتیا در موجود به داشتن سم در تیغ یا اندامهای زخمی کننده دیگری به نام گلوبی فروس پدیسلاریا باعث درد شدید در آن محل شود. ضعف و ناتوانی کلی، سوزش، تهوع، استفراغ و نامنظمی در کار قلب گزارش شده است.
راه‌های پیشگیری
از تماس مستقیم با توتیا اجتناب کنید. توتیا حتی با تماس کوچک با تیغ هایش می‌تواند سم خود را از طریق اندامهای زخمی کننده پدیسلاریا وارد آن موجود کند. توصیه می‌شود که برای جلوگیری از زخمی شدن از دستکش و پوتین استفاده کنید. تیغ ها می‌توانند به داخل لباسهای خیس، پوتین ها و کفشهای تنیس نیز نفوذ کنند.
امداد و درمان اولیه
1. قطعات بزرگ تیغ را به آرامی بیرون بیاورید و مراقب باشید که آنها را نشکنید که در داخل زخم باقی بمانند.
2. زخم را با سرکه یا الکل پروپیل شستشو دهید. قرار دادن زخم در آب داغ با حرارت 122 درجه فارنهایت (50 درجه سانتیگراد) می‌تواند در بهبود آن موثر باشد. توجه داشته باشید که قرار دادن زیاد در آب بالای 50 درجه سانتیگراد می‌تواند منجر به آسیب رساندن به پوست شود.
3. زخم را تمیز کرده، بافت های مرده اطراف آنرا با کمک تیغ جراحی بردارید. استفاده از درمان آنتی بیوتیک توپیکال برای جلوگیری از عفونت مفید است. قبل از درمان آنتی بیوتیکی سیستیک برای جلوگیری از عفونت ثانویه کشت هوازی و بی هوازی انجام دهید.
4. هر مقدار تیغی را که می‌تواند خارج کنید. ممکن است بعضی از قطعات جذب بدن شده باشند. برای خارج کردن تیغهایی که در نزدیک اعصاب یا مفاصل هستند استفاده از عمل جراحی ممکن است لازم باشد که در این صورت بهتر است عمل تشریح را توسط میکروسکوپ انجام دهید. استفاده از اشعه x هم برای تشخیص محل تیغ لازم است. تیغها ممکن است در ماههای بعد موجب تشکیل گرانولومها شود، یا حتی ممکن است به مکانهای دیگری مهاجرت کنند.
5. واکنشهای آلرژی و برونکواسپاسم باید با استفاده زیر پوستی اپی نفرین (cc 3/0 از محلول یک ده‌هزارم) و آنتی هیستامین های سیستمیک کنترل شود. پادزهر اختصاصی نیز وجود ندارد.
6. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید .
7. مراقبتهای پزشکی را وقتی جراحت عمیق بود انجام دهید.
حلزونهای مخروطی
حلزونهای مخروطی در مناطق وسیعی پراکندگی دارند، و در زیر صخره‌ها و مرجانها یا در حال خزیدن در روی ماسه‌ها پیدا می‌شود. بیشتر حلزونها دارای خصوصیات مشترک زیر می‌باشند : مارپیچ و رنگ متقارن، دارای سر مشخص، یک یا دو جفت تانتاکول، دو چشم و پای پهن بزرگ در بدن. نیش یک حلزون مخروطی مثل گاز یک مار سمی پر اهمیت است. حلزون دارای سازمان بسیار توسعه یافته ای برای وارد سازی سم می‌باشد. سم درون تیرهایی که درون خرطوم است وجود دارد، که از انتهای باریک آن خارج می‌شود، و بیشتر حلزونها به آن دسترسی دارند. گزیده شدن توسط حلزون مخروطی با احساس سوزش و درد در محل جراحت همراه است. سوزش و بی حسی از محل جراحت شروع شده و ممکن است که در بدن پراکنده شده و باعث لطمه به آن شود. درگیری و تداخل بین دهان و دندان شدید است. دیگر علائم شامل فلج ماهیچه ای، مشکل در بلع و صحبت کردن، اختلال در بینایی و دیسترس تنفسی باشد.
راه‌های پیشگیری
از دست زدن به حلزونهای مخروطی دوری کنید. سم آن می‌تواند از بین لباس و دستکش عبور کند.
امداد و درمان اولیه
1. بیمار را بخوابانید.
2. از شل بستن باند یا استفاده از رگبند دوری کنید. از فشار مستقیم توسط بانداژهای فشاری استفاده کنید، و عضو آسیب دیده را در سطحی پایین تر از سطح قلب قرار دهید. استفاده از اتل ها و بانداژهای کش توصیه می‌شود.
3. بعضی از ماموران امداد توصیه می‌کنند که در جراحت برشی ایجاد کنند و توسط مکنده سم را بیرون بیاورند، اگر چه این موضوع خود مورد بحث است. با این وجود، توافق عموعی وجود دارد که اگر برش ایجاد شود، باید کوچک (یک سانتی متر)، و به صورت طولی باشد، و عمیق تر از بافت زیر پوست نباشد. برش و مکیدن فقط باید در زمان کمتر از 2 دقیقه بعد از گزش صورت گیرد. در غیر این صورت این روش بی فایده خواهد بود. برش و مکش توسط افراد بی تجربه و ناآشنا منجر به پارگی های ناخواسته اعصاب، تاندونها و رگهای خونی شود.
4. بیمار را به بخش مراقبت های ویژه پزشکی انتقال دهید تا موقعی که اطمینان حاصل کنید که وضعیت تنفسی مناسب دارد. آماده باشید تا درصورت لازم از احیاء دهان به دهان استفاده کنید.
5. سم حلزون مخروطی ممکن است که منجر به فلج خفیف یا شدید ماهیچه اسکلتی، با داشتن درد یا بدون درد شود. علائم آن تا چند دقیقه بعد از گزش توسعه می‌یابد و اثرات آن ممکن است تا 24 ساعت بعد از گزش نیز ادامه داشته باشد .
6. پادزهری برای سم آن وجود ندارد.
7. دیسترس تنفسی ممکن است بر اثر اختلال در کار عصبی – عضلانی اتفاق بیافتد. بیمار باید در اتاق مراقبتهای ویژه پزشکی بستری شود و به دقت عملکردهای قلبی – رگی و تنفسی آن بررسی شود. درمان را تا وقتی که علائم گسترش بیماری وجود دارد انجام دهید.
8. اگر بیمار درد زیاد داشته باشد، تزریق بی حسی موضعی را بدون آدرنالین به محل جراحت انجام دهید. داروهای ضد دردی که باعث کاهش تنفس می‌شود را با دقت زیاد استفاده کنید.
9. برای کنترل و مهار گزشهای شدید استقامت داشته باشید. در بعضی مواقع باید تنفس را به وسیله لوله رسانی و تهویه مکانیکی حمایت کنید .
10. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید .
مارهای دریایی
مار دریایی خزنده ای با تنفس ششی است که با محیط آبی با وجود دم پارویی مانند توسعه یافته اش سازش پیدا کرده است. مارهای دریایی ساکن مناطقی از اقیانوس آرام هند و دریای سرخ هستند وتا مساحت 150 مایل در آن سرزمین دیده می‌شوند. بیشتر نواحی خطرناک برای شنا کردن دهانه رودخانه‌هاست چون در آن نواحی تعداد مارهای دریایی بیشتر و آب هم گل آلود است. مار دریایی از مارهای واقعی است و درازای آن معمولاً 3 تا 4 فوت است که به 9 فوت هم می‌رسد. مارهای دریایی بندبند اند.
مار دریایی معمولاً کنجکاو است و اغلب به طرف غواصها جذب می‌شود، ولی معمولاً مهاجم نیستند مگر در موقع فصل جفت گیری.
اثرات گاز گرفتگی توسط ماردریایی
سمی که مار دریایی وارد میکند 2 تا 10 برابر قوی تر از سم ماز کبری است. در اثر گاز گرفتن اثرات 4 سوراخ مشاهده می‌شود که ممکن است از 1 تا 20 سوراخ هم وجود داشته باشد. دندان ممکن است که در زخم باقی بماند. سم نوروتوکسین یک پروتئین بدون آنزیم است که به گرما مقاوم است. بنابراین مصدومی که توسط مار دریایی گزیده شده را نباید مثل مصدومی که توسط ماهی سمی گزیده شده در آب داغ قرار داد.
به دلیل داشتن آرواره کوچک اغلب گزیدگی ها منجر به وارد کردن سم نمی شود. گزیده شدن توسط ماردریایی درد کمتری بوجود می‌آورد، و معمولاً دوره نهفته ای از 10 دقیقه تا چند ساعت قبل از گسترش نشانه‌های عمومی زیر دارد : درد و سختی ماهیچه، احساس زبری زبان، ضعف متوالی، تهوع، استفراغ، دشواری در صحبت کردن و بلع، ناتوانی و دیسترس تنفسی، بعلاوه ادرار خاکستری رنگ ناشی از میوگلوبینوریا، که ممکن است باعث از کار افتادگی کلیه شود.
راه‌های پیشگیری
لباسهای خیس یا محافظ، بخصوص دستکشها ممکن است که بدن را در برابر گزیده شدن محافظت کنند و باید هنگام غواصی در آب هایی که مارهای دریایی فراوان اند استفاده شوند. همچنین از کفش ها هنگامی که در محل هایی که احتمال می‌دهیم مار دریایی وجود دارد استفاده می‌کنیم به عنوان مثال در نزدیکی محل هایی که مشغول ماهی گیری هستیم. با دست به مارهای دریایی تماس نگیرید. گزیده شدن دست ماهی گیران هنگامی اتفاق می‌افتد که سعی می‌کنند مارماهی هارا از طور جدا کنند.
امداد و درمان اولیه
1. مصدوم را بی حرکت نگه دارید.
2. از شل بستن باند یا استفاده از رگ بند اجتناب کنید. از فشار مستقیم با استفاده از بانداژ متراکم استفاده کنید. و آنرا با استفاده از آتل ها یا بانداژهای کشی در موقعیت خود ثابت کنید. این روش از گسترش نوروتوکسین از میان مجرای لنف جلوگیری میکند.
3. از روش برش و مکش استفاده کنید (به همان صورت که در حلزونهای مخروطی گفته شد).
4. تمام مصدومان گزیده شده توسط مارماهی را بدون توجه به علائم رایج خیلی سریع به بخش مراقبتهای ویژه پزشکی انتقال دهید .
5. اطمینان حاصل کنید که بیمار به طور مناسب تنفس میکند. آماده احیاء دهان به دهان یا احیاء قلبی و ریوی در صورت لازم باشید.
6. سم یک پروتئین مقاوم در برابر گرما است که انتقال ماهیچه‌ای ـ عصبی را مسدود میکند. میونکروزیس ناشی از میوگلوبینوریا و خرابی کلیوی اغلب دیده می‌شوند. هیپوتانسیون (کاهش فشار خون) هم ممکن است وجود داشته باشد.
7. امکان ایست قلبی ناشی از فلج ماهیچه ای وجود دارد. انتوباسیون و تهویه مکانیکی ممکن است لازم باشد.
8. عملکرد کلیه باید با دقت مورد بررسی قرار بگیرد چون ممکن است که دیالیز پری‌تونیال یا همودیالیز لازم باشد. ادرار قلیایی باتزریق درون رگی مناسب دفع میوگلوبین را بالا می‌برد. عملکرد کلیه را بررسی کنید.
9. علائم حیاتی باید به دقت بررسی شوند. حمایت قلبی – رگی و تزریق مایع درون رگی علاوه بر اکسیژن رسانی ممکن است لازم باشد.
10. چون امکان از کار افتادن علائم حیاتی وجود دارد تمام مصدومان که توسط مارماهی گزیده می‌شوند باید حداقل 12 ساعت تحت مراقبت های شدید باشند.
11. اگر علائم مسمومیت در عرض یک ساعت اتفاق افتاد درمان به وسیله پادزهر به زودی میسر می‌شود. اگر بیمار مسمومیت سختی داشته باشد، درمان توسط پادزهر حتی بعد از یک تاخیر قابل ملاحظه نیز مفید است. برای تهیه پادزهر می‌توانید به آدرس استرالیا ، ملبورن، آزمایشگاه سرم کامان‌ولر مراجعه کنید. اگر پادزهر مخصوص وجود نداشته باشد، می‌توان پادزهر مار خشکی زی (مار ببری یا کرایت الاپیده ) را جانشین کرد. اگر از پادزهر استفاده کردیم، باید از دستورالعمل های راجع به دوز تست حساسیت که داخل جعبه می‌باشد استفاده کرد و پزشک باید برای مقابله با شوک آنافیلاکسی آماده باشد. توصیه می‌شود که بعد از تزریق به روش IV وضعیت بیمار را تا یک ساعت بررسی کنیم.
12. دستورات درمان تتانوس را به طور مناسب تجویز کنید .
اسفنجها
اسفنجها حیوانات چند سلولی ریزی هستند که توسط سیلیکا یا کربنات کلسیم در داخل یک اسکلت فیبروزی قرار دارند. تماس پوست با مواد شیمیایی روی سطوح مشخصی از اسفنجها یا تماس با اسپیکولهای تیز کوچک سبب درد زیاد در پوست می‌شود که به آن حالت درماتیت می‌گویند .
پیشگیری
از برخورد و مواجهه با اسفنجها دوری کنید و هنگامی که قصد تماس با اسفنج های زنده را داشتید از دستکش استفاده کنید.
امداد و درمان اولیه
1. نوار چسبنده یا مو یین می‌تواند به طور موثری اسپیکولهای اسفنجها را خارج کند .
2. سرکه یا اسید استیک 3 تا 10 درصد را با کمپرس اشباع در اسفنجها به کار ببرید.
3. از آنتی هیستامین لوسیون (دی فنیل هیدرآمین)و بعدا استروئید پوستی (هیدروکورتیزون ) خیلی زود در کاهش التهاب پوستی استفاده کنید.
4. در مان آنتی بیوتیک در کاهش احتمال عفونت ثانویه موثر است.
مسموسیت با پف ماهی ها
نوروتوکسین بسیار قوی که تترودوتوکسین نامیده می‌شود در اعماء و احشاء، گونادها، کبد و پوست ماهی های متنوعی از جمله پف ماهی، ماهی خارپشت، خورشید ماهی که در اقیانوسها وجود دارد یافت می‌شود. پف ماهی – که اردک ماهی، ماهی دهان گشاد و بالون ماهی و فوگو در ژاپن نامیده می‌شود – اصولاً در آبهای مناطق حاره ای و معتدل در سواحل ایالات متحده، آفریقا، آمریکای جنوبی، آسیا و مدیترانه یافت می‌شود. پف ماهی به خاطر ظاهر زیبای خود در ژاپن بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد که البته سهم اندکی را در جیره غذایی دارند. اما در ساشیمی خورده می‌شود. سر آشپزها سعی می‌کنند آن دسته از پف ماهی ها را انتخاب کنند که شباهت کمتری به نوع سمی داشته باشد و از اندامهایی که احتمال وجود سم در آن بیشتر است دوری می‌کنند.
نشانه اولیه مسمومیت معمولاً سوزش اطراف دهان است که در بیشتر موارد مشاهده می‌شود و ممکن است باعث بی حسی در سرتاسر بدن شود .علائم نئورولوژیکال ممکن است تا لرزش در حرکت (آتاکسی)، ضعف و ناتوانی عمومی پیشرفت کند. اگر چه ممکن است که مصدوم بدون حرکت باشد ولی هوشیاری تا وقتی که مرگ از طریق ایست تنفسی اتفاق بیافتد وجود دارد.
پیشگیری
از خوردن پف ماهی ها دوری کنید. پختن گوشت سمی باعث از بین رفتن سم نمی شود.
امداد و درمان اولیه
1. راه تنفس را کنترل کرده و تنفس و گردش خون بیمار را بررسی کنید.
2. عملکرد بیمار را کنترل کنید.
3. بی نظمی قلبی را کنترل و درمان کنید.
مسمومیت توسط نرم تنان صدف دار پارالیتیک (PSD)
مسمومیت با نرم تنان صدف دار پارالیتیک توسط نرم تنانی مانند کلامها، لویسترها و ماسل ها که حاوی دینوفلاژلاتها هستند اتفاق می‌افتد. دینوفلاژلاتها با تولید نوروتوکسین انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تکثیر این دینوفلاژلاتها در طی ماههای گرم اتفاق می‌افتد که از خصوصیات مناطق سرخ دریا که در اثر وجود خزه‌ها به این رنگ درآمده اند می‌باشد. به این دلیل بعضی از دینوفلاژلاتها رسیده بی‌رنگ اند ممکن است ندانسته همراه با نرم تنان مسموم شده مصرف شوند. مسئولان حفظ سلامت عمومی جامعه باید آب دریا و نمونه‌های نرم‌تن صدف‌دار را برای شناسایی توکسین کنترل و بررسی کنند. نرم تنان صدف دار مسموم شده را نمی توان توسط ظاهر، بو، یا تغییر رنگ یک شیء نقره ای یا سیری که در آب پخته قرار دارد تشخیص داد. همچنین نرم‌تن صدف دار را می‌توان در مناطق جزر و مدی بالا یا پایین پیدا کرد. گونه‌های سمی دینوفلاژلاتها در مناطق زیر رایج اند : شمال غرب ایالات متحده یا کانادا، آلاسکا، بخش هایی از جنوب غرب آمریکا، شمال غرب آمریکا، شمال شرق آیالات متحده، کشورهای اروپایی دریای شمال و در مناطقی از خلیج غربی ایالات متحده.
نوع دیگری از دینوفلاژلاتها وجود دارد که بلعیدن آن باعث مسمومیت نمی شود ولی اگر شخصی در سواحل در معرض دینوفلاژلاتهای رسیده که توسط عمل باد و موج معلق می‌شوند قرار بگیرد ممکن است باعث ایجاد ناراحتی تنفسی و بینایی در او شود.
علائم عمومی PSD شامل خارش اطراف دهان که ممکن است در دستها و پاها نیز گسترش یابد و ممکن است پیشرفت کرده و باعث ضعف عضلانی، ناهماهنگی عضلات، سالیواسیون (ریزش بزاق)، تشنگی شدید و مشکل بلعیدن شود. علائم معدی روده ای رایج نیست. مرگ اگر چه رایج نیست اما ممکن است در اثر ایست تنفسی اتفاق بیافتد. علائم 30 دقیقه بعد از بلعیدن شروع شده و ممکن است تا چند هفته طول بکشد. بیمارهای معدی روده ای به احتمال زیاد چند ساعت بعد از بلع به دلیل آلودگی باکتریایی نرم تن اتفاق می‌افتد. واکنش های آلرژی به عنوان مثال کهیر، خارش شدید، احساس خشکی یا خارش در گلو، متورم شدن زبان و اسپاسم شدید شود و همچنین ایجاد حساسیت شدید در فرد توسط نرم تنان صدف دار مخصوص یا غیر PSD شود.
پیشگیری
چون دینوفلاژلاتها به گرما مقاوم اند پختن نمی‌تواند از مسمومیت جلوگیری کند. محیط کشت بروس و بویلون که نرم تنان صدف دار جوشیده در آن کشت داده شد خیلی خطرناک تر است چون سم قابل حل شدن در آب بوده که در محیط کشت بروس تمرکز می‌یابد.
امداد و دمان اولیه
1. پادزهری شناسایی نشده است. اگر قربانی دارای هوشیاری کامل است او را با 30 cc (2قاشق سوپ خوری) شربت اپی‌پاک وادار به استفراغ کنید. معده را با مایع آلکالین (محلول جوش شیرین ) شستشو دهید. چون سم قابل حل در اسید می‌باشد. ممکن است این کار مفید واقع شود.
2. درمان را با دقت بیشتر ادامه دهید تا وقتی که بیماری کاملا رفع شود. همچنین مسمومیت به مقدار نرم تن صدف دار مصرف شده و مقدار دینوفلاژلاتهای تمرکز یافته بستگی دارد.
